Του Θάνου Καραθάνου
Ζούμε ήδη στην εποχή, που -κάποιοι- καλλιεργούμε αμπέλια σε ορισμένες «γωνιές» της χώρας, σε εξαιρετικά ακραίες κλιματολογικές συνθήκες. Από τους -25 στους +45 βαθμούς Κελσίου, από την πολύμηνη ξηρασία στην απότομη πλημμύρα, κι αυτό μέσα στην ίδια χρονιά, στο ίδιο αμπέλι. Στις «άγριες» αυτές συνθήκες, η δημιουργία προϊόντων, όπως τα κρασιά και τα αποστάγματα, που απευθύνονται όχι στη διατροφή για επιβίωση, αλλά στην αισθητική απόλαυση, ξεφεύγει από τα όρια της δημιουργικής ρουτίνας αλλά και μιας συναρπαστικής περιπέτειας και μετατρέπεται σε ένα είδος μεταμοντέρνας αυτοσχεδιαστικής έκφρασης: Η επιστήμη υποχωρεί μπροστά στα φλογοβόλα κύματα του νότιου ανέμου, η εμπειρία παρακολουθεί αμήχανα τις ψυχρές βόρειες μάζες να μεταλλάσσονται από χιονοκρύσταλλοι σε χαλαζόμπαλες, η τεχνολογία αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στους καρπούς της απόλυτης ξηρασίας και των έντονων τροπικών φαινομένων. Όταν λέγαμε «κρασιά των άκρων» μέχρι πρόσφατα, εννοούσαμε κρασιά που τα αμπέλια καλλιεργούνταν σε πολύ μεγάλα υψόμετρα, σε πολύ βόρειες ή πολύ νότιες περιοχές. Τώρα εννοούμε και κρασιά και αποστάγματα που μπορεί να παράγονται και σε παραδοσιακές αμπελουργικές ζώνες.
Για όσους αυτά ακούγονται αρνητικά, ας μην ανησυχούν: η –ίδια- επιστήμη, η τεχνολογία αλλά και η οινοποιητική και αποστακτική γνώση και τέχνη θα φροντίσουν να μας δώσουν και απλά καθημερινά και «mainstream» κρασιά και ποτά, όσο αντίξοες κι αν είναι οι συνθήκες.
Υπάρχουν όμως κι αυτοί, που όλα αυτά, όπως και όλες τις φυσικές «αναποδιές», τα βλέπουμε σαν φυσική εξέλιξη -νομοτελειακά θετική-, σαν πρόκληση, σαν αφορμή για δημιουργία και ελεύθερη έκφραση. Είναι σαν να μην μπορείς, να μην θες μάλλον, να παίξεις άνετα ένα μουσικό κομμάτι μέσα στη μπάντα, ν’ αφήνεις στην άκρη τις παρτιτούρες, τις συγχορδίες και τους παραδοσιακούς ρυθμούς και να αρχίζεις τους αυτοσχεδιασμούς, το «σόλο», το «τζαμάρισμα». Nα λες «αυτό μου έρχεται κι έτσι μ΄ αρέσει να το παίξω -κι όπως βγει», και τελικά να σου βγαίνει ένα αριστούργημα σε free jazz εκτέλεση, ένα πράγμα…
Κάπως έτσι, η τέχνη –κι όχι τόσο η επιστήμη- της αμπελουργίας, της οινοποίησης και της δημιουργίας αποσταγμάτων, έχει να αντιμετωπίσει συνθήκες, που θέλοντας και μη, την κάνουν σε κάποιον βαθμό αντισυμβατική, κάποιες φορές πιο πρωτόγονη, άλλες πιο πρωτοποριακή και avant-garde, πάντα όμως να πρέπει να συνοδεύεται από μια απόλυτα καθαρή γνώση και πειθαρχημένη προσήλωση στην τεχνική και τη δεξιοτεχνία κατά την εκτέλεση της δημιουργίας, όπως συμβαίνει και στη free jazz δηλαδή.
Θέλω να πω, πως είναι ωραίο, σίγουρο, εύκολο να κάνουμε ωραία, σίγουρα, εύκολα κρασιά και αποστάγματα που αρέσουν σε όλους, που απολαμβάνουν οι πολλοί αλλά ικανοποιούν και τους λίγους. Ωραία κρασιά και αποστάγματα, που φτιάχνουμε με «πρωτόκολλα» οινοποίησης, με «συνταγές», με -φυσικές- οινολογικές ουσίες. Ωραία κρασιά και αποστάγματα με γραπτές οδηγίες από οινολόγους, χημικούς, γεωπόνους, γευσιγνώστες, συμβούλους, ειδικούς, μαρκετίστες, επικοινωνιολόγους. Αλλά και ωραία κρασιά και αποστάγματα για άλλους, με προφορικές συμβουλές από τον «ειδικό», τον παππού, το θείο, τον κουμπάρο, τον «νονό»…
Ωραία (ατμόσφαιρα) είναι όλα αυτά, αλλά έρχεται η στιγμή, ίσως κάπου εκεί στους συν 45 βαθμούς υπό σκιά –κάτι σαν 60κάτι στον ήλιο-, κάπου εκεί στους μείον 25 βαθμούς με βοριά, που δεν μετράμε πόσο είναι η θερμοκρασία που νιώθουμε πια, γιατί το κλήμα αρχίζει και «καίγεται» -τι ειρωνεία κι αυτή η έκφραση «καίγεται απ’ τον πάγο!»… Έρχεται αυτή η στιγμή λοιπόν, στην οποία κανένα πρωτόκολλο, καμία οδηγία, καμία συμβουλή που σου έχουν δώσει ή έχεις δώσει, δεν έχουν αναφερθεί ποτέ, η στιγμή που δεν σου λένε τίποτα –γιατί δεν τους έτυχε- τι να κάνεις, πώς να το κάνεις, πότε και γιατί να το κάνεις… Κι εκεί, τότε, δεν έχεις και πολλές επιλογές: Ή ακολουθείς τα ίδια πρωτόκολλα, κάνοντας τις ανάλογες «τροποποιήσεις» και ποιοτικές «εκπτώσεις», συνεχίζοντας να κάνεις -σχεδόν ίδια- ωραία, σίγουρα και εύκολα κρασιά και αποστάγματα –άλλωστε λίγοι θα καταλάβουν οτιδήποτε… Ή, χρησιμοποιείς όλη τη γνώση, την εμπειρία και την τέχνη σου, όχι όμως για να κάνεις τα ίδια, μέσα από τις «παρτιτούρες» σου, αλλά για να εξελίξεις με δεξιοτεχνία και πνεύμα ελευθερίας την τέχνη σου, «φτιάχνοντας» με τις ίδιες πρώτες ύλες, με τις ίδιες τεχνικές, αλλά –και λόγω των συνθηκών- έξω από τις συνηθισμένες φόρμες, ουσιαστικά νέα δημιουργήματα.
Δεν ξέρω αν, αυτά τα τελευταία, θα ναι καλύτερα κρασιά ή αποστάγματα (ας μην ανοίξουμε τη συζήτηση αν υφίσταται αυτός ο όρος και τι σημαίνει «καλύτερο» σε ένα κρασί ή ένα απόσταγμα, αλλά και σε οτιδήποτε απευθύνεται σε αισθήσεις…). Σίγουρα όμως, θα είναι πιο σπάνια, πιο αυθεντικά, πιο μοναδικά. Αυτό δηλαδή που ούτως ή άλλως οι «καλλιτέχνες» των αμπελιών προσπαθούν να το πετύχουν και χωρίς τις ακραίες συνθήκες, πότε μέσα από την ποικιλία, πότε μέσα από την προέλευση, ή την καλλιέργεια, ή τις τεχνικές και πότε μέσα από όλα αυτά μαζί.
Οι δύσκολες και αντίξοες συνθήκες, οι άγριες και πρωτόγνωρες καταστάσεις, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, μπορεί να φαίνονται –και να είναι- αντίπαλοι, αλλά γίνονται ταυτόχρονα και η έμπνευσή μας. Κρασιά και αποστάγματα των «άκρων», οι …»ακρογωνιαίοι» οίνοι, τα (οινο)»πνεύματα» της ελευθερίας… Ρομαντισμός; Ουτοπία; Τρέλα; Κάθε άλλο… Στη Φύση άλλωστε δεν συναντιούνται αυτές οι έννοιες…
Πρόκειται για απόλυτα φυσικά προϊόντα, για πραγματικά κρασιά, για χειροπιαστά αυθεντικά αποστάγματα, τόσο, όσο και οι αρωματικοί χυμοί των σταφυλιών που κολλάνε στα χέρια και στα χείλια μας και θέλουμε να τα γλύψουμε…
Αν μη τι άλλο, τόσο η δημιουργία τους, όσο και η απόλαυσή τους, εκτός από πολύ ενδιαφέρον, έχει και μεγάλη πλάκα!…
(Η μόνη ενδεχομένως, αλλά πραγματική, αξία αυτού του κειμένου -πέρα από το ότι ίσως υπάρξουν άνθρωποι που θα το διαβάσουν μέχρι τέλους- είναι ότι γράφεται σε πραγματικά ακραίες και αντίξοες συνθήκες, κάτω από μια συκιά σ’ ένα αιωνόβιο αμπέλι, περιμένοντας –μάταια απ’ ότι φαίνεται- να σταματήσει η καταιγίδα, που ξέσπασε ξαφνικά, μέσα στην κάψα του δειλινού…)
Δημοσιεύτηκε στο Greekcellar.gr